Thực tế tại Việt Nam, Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam (VSA) số 520 – “Thủ tục phân tích” được xây dựng dựa trên ISA 520 phiên bản năm 2009. VSA 520 đưa ra các yêu cầu và hướng dẫn chung mang tính trừu tượng mà chưa có các ví dụ cụ thể về phân tích dữ liệu cũng như ứng dụng công nghệ để phân tích dữ liệu trong kiểm toán BCTC. Thực tiễn, các KTV hành nghề mới chỉ dừng ở các thủ tục phân tích đơn giản như phân tích biến động cuối năm so với đầu năm hoặc biến động năm nay so với năm trước…mà chưa sử dụng nhiều các thủ tục phân tích chuyên sâu. Đồng thời, KTV chưa ứng dụng nhiều thủ tục phân tích để đánh giá rủi ro của cuộc kiểm toán. Trong khi đó, cách mạng công nghiệp 4.0 và các tiến bộ nhanh chóng về công nghệ và thực tiễn đổi mới đã làm thay đổi bối cảnh kinh doanh của nhiều tổ chức trong nền kinh tế trong đó có khách hàng của DNKiT. Việc các đơn vị được kiểm toán sử dụng dữ liệu và công nghệ rộng rãi đã thúc đẩy hoạt động kinh doanh của đơn vị nhưng cũng dẫn đến sự phức tạp cho cuộc kiểm toán và nếu chỉ thực hiện kiểm tra chi tiết, KTV khó có thể thu thập được đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp để làm cơ sở đưa ra ý kiến kiểm toán.
Từ đòi hỏi thực tiễn hành nghề, để hỗ trợ KTV, DNKiT thích nghi và tận dụng các cơ hội do sự thay đổi của môi trường công nghệ trong việc ứng dụng công nghệ vào phân tích dữ liệu nhằm nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán và xử lý hiệu quả hơn đối với khối lượng dữ liệu lớn, cần thiết có các tài liệu hướng dẫn chi tiết, cụ thể, dễ hiểu phù hợp với Chuẩn mực kiểm toán số 520 về thủ tục phân tích và ứng dụng công nghệ vào phân tích dữ liệu. Tháng 8/2021, Viện kế toán công chứng Singapore (ISCA) phối hợp với Cơ quan quản lý Kế toán và Doanh nghiệp Singapore (ACRA) biên soạn tài liệu “Hướng dẫn kiểm toán số 13 - Phân tích dữ liệu trong kiểm toán BCTC - Audit guidance statement 13 - Data Analytics in a Financial Statements Audit” (sau đây gọi tắt là “Bản hướng dẫn”). (Bản gốc tiếng Anh đã được VACPA giới thiệu tới Quý bạn đọc vào tháng 3/2022 TẠI ĐÂY)
Bản hướng dẫn có 07 nội dung chính, bao gồm: (1) giải thích thuật ngữ về phân tích dữ liệu, các yêu cầu của SSAs; (1) các loại phân tích dữ liệu, các giai đoạn của cuộc kiểm toán và liên kết giữa các loại phân tích dữ liệu và các giai đoạn của cuộc kiểm toán; (3) các xem xét trước khi sử dụng phân tích dữ liệu ở cấp độ DNKiT và cấp độ hợp đồng kiểm toán; (4) chuẩn bị dữ liệu để sử dụng cho việc phân tích dữ liệu; (5) sử dụng phân tích dữ liệu trong kiểm toán ; (6) tài liệu, hồ sơ kiểm toán; (7) các ví dụ thực tế về cách thức phân tích dữ liệu có thể được sử dụng hiệu quả trong các giai đoạn khác nhau của cuộc kiểm toán theo chuẩn mực kiểm toán (phụ lục A và phụ lục B). Trong đó, 6 nội dung đầu diễn giải cụ thể, bổ sung nhằm làm rõ hơn các nội dung của Chuẩn mực kiểm toán số 520, đặc biệt nội dung 5 là trọng tâm của Bản hướng dẫn và nội dung 7 đưa ra 5 ví dụ để minh họa các hướng dẫn ở trên.
Các quy định và hướng dẫn trong Bản hướng dẫn này nhất quán với Chuẩn mực kiểm toán Singapore (SSA). VSA và Chuẩn mực kiểm toán của Singapore đều dựa trên ISA do IFAC ban hành, nên các yêu cầu của VSA và SSA là tương đồng. Do đó, tại Việt Nam “Bản hướng dẫn” có thể tham khảo để: (i) giúp KTV biết cách ứng dụng thủ tục phân tích trong nhiều tình huống, sử dụng linh hoạt cho nhiều mục đích để tăng cường chất lượng kiểm toán; (ii) đào tạo cho KTV và trợ lý kiểm toán; (iii) tổ chức nghề nghiệp xây dựng các tài liệu chuyên môn hướng dẫn hội viên; (iv) cơ quan quản lý hiểu rõ hơn để đánh giá các thủ tục kiểm toán trong quá trình kiểm tra, kiểm soát chất lượng kiểm toán.
Nhằm cung cấp cho hội viên, KTV, doanh nghiệp kiểm toán (DNKiT) và bạn đọc hiểu rõ hơn về sự liên kết giữa phân tích dữ liệu và kiểm toán báo cáo tài chính (BCTC) cũng như ứng dụng phân tích dữ liệu trong kiểm toán BCTC, và được sự chấp thuận của Viện Kế toán Công chứng Singapore (ISCA), Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) đã dịch và trân trọng giới thiệu tới Quý bạn đọc bản dịch: “Hướng dẫn kiểm toán số 13 - Phân tích dữ liệu trong kiểm toán báo cáo tài chính - Audit guidance statement 13 - Data Analytics in a Financial Statements Audit” từ bản gốc tiếng Anh do ISCA phối hợp với Cơ quan quản lý Kế toán và Doanh nghiệp Singapore (ACRA) biên soạn. Quý bạn đọc vui lòng tải bản dịch tiếng Việt TẠI ĐÂY! và Bản gốc tiếng Anh TẠI ĐÂY!
Lưu ý: Tài liệu chỉ mang tính chất tham khảo; việc áp dụng các hướng dẫn này cần được đọc & tuân thủ các quy định có liên quan về chuẩn mực và quy định kiểm toán tại Việt Nam hiện hành. Đây không phải là hướng dẫn chính thức của VACPA dành cho các DNKiT tại Việt Nam.
Trân trọng./.